Jałowiec
Ochrona przyrody

Zagrożenia gruszy i jałowca

Od kilkunastu lat obserwujemy rosnące zagrożenie gruszy i jałowca wywoływane przez rdzawnikowca – Gymnosporangium fuscum. Nierzadko drzewa gruszy obficie kwitnące w następstwie choroby stają się „niezdolne” do wykształcenia owoców, poczynając od lipca zrzucają listowie.

Sprawca choroby jest jednym z dwudomowych pasożytów „przechodzi” w rozwoju z jednego na drugiego żywiciela – z jałowca sekcji Sabina, głównie sawińskiego (Juniperus sabina) na gruszę – pospolitą i wierzbolistną (Pyrus communis i P. salicifolia).

Rdza gruszy i jałowca jest rejestrowana od 1785 roku. W następstwie zakażenia rozwijają się wrzecionowate zgrubienia pędów jałowca, do kilkunastu centymetrów długości; wiosną, w kwietniu-maju, powstają na nich galaretowatej konsystencji telia, żółtawo-brunatne, do półtora centymetra długości, z zarodnikami – teliosporami, kiełkującymi w tym czasie w zarodniki podstawkowe – sporidia – infekujące zielone organy gruszy, nie tylko liście.

Choroba gruszy ujawnia się plamistościami, zgrubiałymi i twardymi, kolorupomarańczowego. W ich górnej powierzchni rozwijają się spermogonia z zarodnikami-spermacjami. Na spodniej stronie liści, w plamach, pojawiają się ecja z ecjosporami, które to zarodniki zakażają pędy jałowca, w których grzybnia rozwija się przez lata, wypełnia przestrzenie międzykomórkowe. W tkance korowej nadmiernie rozwijają się elementy miękiszowe, z kolei strzępki grzybni zasiedlają drewno, poszerzają się pierścienie przyrostu rocznego, nieregularnie przebiegają cewki, pierścienie rdzeniowe rozszerzają się.

Od infekcji do rozwinięcia się wrzecionowatego zgrubienia pędów jałowca wraz z wykształconymi teliami upływa około półtora roku, zimująca w pędach grzybnia co roku rozwija nowe telia z teliosporami, które kiełkując w sporidia, rozprzestrzeniane nie tylko przez wiatr, infekują zielone organy gruszy – liście, rzadziej zawiązki owocowe i owoce, ogonki liściowe, a nawet nie zdrewniałe pędy.

Infekcja pędów jałowca dokonuje się w drugiej połowie lata – w sierpniu i na początku września. Spermogonia tworzą się mniej więcej po upływie dwóch tygodni od infekcji jako czarne punktowe utwory w górnej powierzchni plam liściowych gruszy, zaś ecja – po około czterech miesiącach.

Przeciwdziałanie chorobie

  • unikanie sąsiedztwa gruszy i jałowca z sekcji Sabina;
  • nakrywanie krzewów jałowca płachtami, w sierpniu i pierwszej połowie września;
  • aplikowanie fungicydu, jałowiec: w sierpniu opryskiwać krzewy 2-3 krotnie, w 10-14 dniowych odstępach czasu, m.in. aplikując Bayleton 50 WP (0,2-), Saprol 90 EC (0,15-), Discus 500 WG (0,03-), Score EC (0,05 proc.); grusza: m.in. Score lub Discus, od wczesnej fazy listnienia.

Przekształcamy coraz powszechniej nasze ogrody w oazy zróżnicowanej gatunkowo i odmianowo roślinności ozdobnej – liściastych i iglastych drzew i krzewów, co stanowić może rosnące zagrożenie chorobowe, wcześniej nieznane w warunkach użytkowania głównie sadowniczo- warzywnego.

Farr i współaut. (1989) podają 34 gatunki z Gymnosporangium spp. spośród których aż 26 pasożytuje na jałowcu. Procesy chorobowe rozwijają się na grupach roślin żywicielskich systematycznie odległych – cyprysowatych (Cupressaceae) i różowatych (Rosaceae). Przykładem rdza jałowca i różowatych – Gymnosporangium confusum, spermogonia i ecja m.in. na pigwowcu japońskim (Chaenomeles japonica), irdze (Cotoneaster), głogu (Crataegus), pigwie pospolitej (Cydonia vulgaris), niszpułce zwyczajnej (Mespilus germanica) i jarząbie (Sorbus).

Wysadzając w ogrodach drzewa i krzewy, zasięgajmy opinii fitopatologów!

Fot. Bazela / uroburos

Michał to doświadczony ornitolog i miłośnik polskiej przyrody. Jego pasje obejmują rowerowe wyprawy i zwiedzanie parków narodowych. Jego teksty są bogate w fachową wiedzę i osobiste doświadczenia, służąc jako zachęta do odkrywania i ochrony rodzimej natury. 🐦🚴‍♂️🏞