To pewnie w Bieszczadach – stwierdziło kilku zagadniętych, o to lublinian. Inni od razu przyznali się, że nie wiedzą.
Odpowiedzi na to pytanie nie zna wielu mieszkańców Lubelszczyzny. Tymczasem Działy Grabowieckie to najwyższa część Wyżyny Lubelskiej. Wysokość wzniesień waha się od 190 do 311 m npm. Spora liczba kierowców przejeżdża w ich pobliżu wiele razy. Bo na trasie z Lublina do Zamościa, tuż za Izbicą mijamy tablicę „Skierbieszowski Park Krajobrazowy”. Działy Grabowieckie są właśnie tutaj.
Kilka kilometrów dalej, w Starym Zamościu możemy wysiąść z autobusu i ruszyć zielonym szlakiem. Powędrujemy przez łagodne wzniesienia i malownicze wąwozy, wyżłobione przez wodę w lessowym podłożu. Szczyty wzgórz porośnięte są lasami z dużym udziałem buka, grabu i jawora. Drzew iglastych jest tu znacznie mniej niż np. na Roztoczu. Poniżej kolorowa mozaika pól. To wszystko składa się na wspaniałe widoki. Na trasach będziemy najczęściej sam na sam z przyrodą. Bo turyści zaglądają w te strony rzadziej niż gdzie indziej. Jest cicho i spokojnie.
Działy Grabowieckie to ciekawy teren przenikania kultur. Obok kościołów i cmentarzy katolickich spotykamy też nekropolie prawosławne i cerkwie. Tak jest choćby w Bończy. Często mijamy kamienne przydrożne krzyże z zatartymi napisami cyrylicą. Po ludziach, którzy je wystawili, często pozostały tylko nazwy miejscowości – Surhów, Skomorochy, Hajowniki…
Wiele wsi położonych na tym terenie doświadczyło krwawych pacyfikacji podczas ostatniej wojny. Mieszkających w nich Polaków w większości wysiedlono. Ich gospodarstwa przejęli „czarni” – Niemcy, głównie z Rumunii i Jugosławii.
W celu ochrony przyrodniczych walorów Działów Grabowieckich, w 1995 r. utworzono Skierbieszowski Park Krajobrazowy. Zajmuje on powierzchnię 35 488 ha, a jego otulina dodatkowo 13 079 ha. Park obejmuje teren całej gminy Skierbieszów i częściowo gmin Stary Zamość, Sitno, Izbica, Grabowiec, Miączyn, Kraśniczyn i Krasnystaw. Występuje tu 40 gatunków roślin chronionych, w tym stepowe i ciepłolubne, wpisane do polskiej Czerwonej Księgi. Są to róża francuska, wiśnia karłowata, kosaciec bezlistny, turzyca delikatna.
W niewielkim jeziorku koło Kraśniczyna żyją żółwie błotne. Inni ciekawi przedstawiciele fauny to orlik krzykliwy, dzięcioł średni, muchołówki mała i białoszyja. Ponadto można tu zobaczyć puszczyka, płomykówkę, pójdźkę i sowę uszatą. Urozmaicony teren polno-leśny sprzyja bytowaniu zwierzyny.
Na terenie Parku są dwa rezerwaty przyrody: „Broczówka” o powierzchni 6,17 ha znajduje się koło Majdanu Skierbieszowskiego. Występuje w nim roślinność stepowa. „Głęboka Dolina” – (289 ha) to rezerwat leśno-krajobrazowy, położony na trasie Hrubieszów – Krasnystaw, pomiędzy wsiami Kukawka i Bończa. Można w nim podziwiać doliny i wąwozy porośnięte jaworem i bukiem. Planowane jest utworzenie czterech kolejnych rezerwatów. Głównymi rzekami Działów Grabowieckich są dopływy Wieprza: Wolica i Wojsławka.
Zabytki architektury, to m. in kościoły w Bończy, Skierbieszowie i Surhowie, zespoły dworskie i pałacowe w Orłowie Murowanym, Stryjowie, Kalinówce, park dworski w Hajownikach, zajazd w Kraśniczynie, karczma w Czajkach.
Główne miejscowości to Grabowiec i Skierbieszów, będące kiedyś ważnymi ośrodkami handlowymi i administracyjnymi. Grabowiec znany był już od XIII stulecia, Skierbieszów od XV. Przez Działy Grabowieckie przechodzą trzy oznakowane szlaki turystyczne. Zielony prowadzi ze Starego Zamościa przez Skiebieszów, Łaziska do Kornelówki. Można też wybrać żółty szlak „Ariański” z Krasnegostawu, przez Surhów, Wiszenki do Skierbieszowa.
Przejście szlakiem niebieskim Tadeusza Kościuszki to dłuższa wyprawa. Na trasie warto zaplanować jeden nocleg np. w Uchaniach. Należy wyruszyć z Krasnegostawu. Przez Topolę, Surhów, Kraśniczyn, Bończę, rezerwat „Głęboka Dolina”, Olszankę, Wojsławice, Uchanie i Raciborowice docieramy do Strzeleckiego Parku Krajobrazowego. Po wędrówce przez Lasy Strzeleckie dochodzimy do Dubienki.
W Skiebieszowie działa kilka gospodarstw agroturystycznych. W Grabowcu nocleg można uzgodnić w internacie liceum. Własnymi kwaterami dysponuje również Nadleśnictwo Strzelce.
Fot. freestocks-photos
