Charakterystycznym elementem krajobrazu Puszczy Kampinoskiej są dwa kontrastujące ze sobą pejzaże: wydm i bagien. Mają one pasowy układ w formie występujących na przemian dwóch pasów wydmowych piasków i dwóch pasów torfowisk o równoleżnikowym przebiegu.
Mimo iż wschodnia część Kampinoskiego Parku Narodowego jest najbardziej narażona na negatywne oddziaływanie czynników antropogenicznych (ze względu na bliskość Warszawy), to właśnie tu, niemal u wrót metropolii, znajduje się najpiękniejsze i najdziksze bagno Puszczy – Cichowąż. Zajmuje ono najbardziej na wschód wysuniętą kotlinę południowego pasa bagiennego. Bagno Cichowąż, którego nazwa pochodzi zapewne od zaskrońców, ocalało dzięki ukształtowaniu terenu. Wyniosłe wydmy, otaczające kotlinę od zachodu, nie pozwoliły przekopać kanału odwadniającego. Kanał taki poprowadzono na wschód, jednak pochylone na zachód dno bagna powoduje niewielki odpływ wody, dzięki czemu przez większą część roku warstwę mułu i błota pokrywa woda.
Cichowąż porastają lasy olchowo – brzozowe, zwane olsami, o charakterze zbliżonym do naturalnego. Olchy rosną na charakterystycznych kępach, wznoszących się nad powierzchnię wody. Na kępach tych rosną także czeremchy, jarzębiny, kaliny, kruszyny, zawilce i paprocie. Pośród nich kwitną wczesną wiosną żółte kwiaty kaczeńców, zwanych inaczej kniecią błotną, a w czerwcu kosaćce żółte. Wyniesienia wśród bagien porastają grądy grabowo – dębowe. Fragmentem Cichowęża są także piękne turzycowiska zwane Strzeleckimi Łąkami. Powstały one na miejscu wykarczowanego ok. 1910 roku lasu.
Niedostępność terenu i praktycznie zupełny brak dróg spowodowały, że Cichowąż jest największą ostoją zwierzyny w KPN. Występują tu niemal wszystkie gatunki fauny Parku, m. in. łosie, bobry, dziki, borsuki, sarny, lisy, żurawie, bociany czarne, sowy błotne, gadożery, krogulce, kobuzy, jastrzębie, puszczyki. Pojawiają się również wilki.
Cała kotlina Cichowęża leży w granicach rezerwatu ścisłego „Sieraków”. Rezerwat ten, o powierzchni 1205,33 ha, utworzony już w 1937 roku dzięki staraniom profesora Romana Kobendzy, jest największym i najbardziej wartościowym przyrodniczo rezerwatem Parku, a jednym z najwspanialszych w Polsce. Obok dzikiej kotliny bagiennej Cichowęża, „Sieraków” obejmuje swoim zasięgiem klasyczne wydmy paraboliczne (m. in. Wywrotnią Górę i Góry Sierakowskie), jak również kotlinkę przepływową Młyniska.
Wśród mozaiki siedlisk występują na wydmach bory świeże i mieszane, lasy świeże, fragmenty dąbrowy świetlistej, na bagnach zaś lasy łęgowe, wilgotne, olsy typowe i olsy jesionowe. Tu też najliczniejsze są stanowiska brzozy czarnej, endemitu polskiego. Brzoza czarna występuje tylko w Polsce południowej i zachodniej, w KPN rośnie na najbardziej na północnywschód wysuniętym stanowisku.
W bogatym runie rezerwatu rośnie wiele rzadkich i chronionych gatunków roślin, m. in. lilia złotogłów, łuskiewnik różowy, kosaciec syberyjski, kruszczyk błotny, storczyk czerwony. Największą osobliwością przyrodniczą rezerwatu jest chamedafne północna – relikt epoki lodowcowej, niezwykle rzadki krzew wysokości około 1 m o zimozielonych liściach.Przez teren rezerwatu „Sieraków” biegną dwa szlaki turystyczne: czerwony Główny Szlak Puszczański (odcinek Dziekanów Leśny – cmentarz Palmiry) i zielony Południowy Szlak Leśny (odcinek Dziekanów Leśny – Pociecha). Szlaki te są świetnymi trasami wycieczek dydaktycznych o profilu przyrodniczym.
Tekst: Marek Bodył (wpis archiwalny z 2004r.)
Foto: Antranias / pixabay
