Żmija zygzakowata (Vipera berus) – jest gatunkiem jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Dnia 6 czerwca 204 roku weszło rozporządzenie Ministra środowiska, które wpisuje żmiję na listę chronionych gatunków. Oznacza to, że zabijcie gatunku z takiej listy może wiązać się z odpowiedzialnością prawną.

Żmija w Polsce – opis

Dorosły osobnik żmij zazwyczaj osiąga długość 90 cm, ale odnotowano też okazy o długości dochodzącej do 120 cm. Wąż ten jest dość lekki, maksymalnie waży 200 gramów, a jego grzbiet występuje w różnych zabarwieniach:

• miedzianoczerwone
• czarnobrązowe
• pomarańczowe
• niebieskoszare
• oliwkowozielone
• żółtawe
• brązowe
• srebrnoszare

Dodatkowo wzdłuż grzbietu ciągnie się ciemny zygzak, tak zwana „wstęga kalinowa”. Jest to bardzo charakterystyczny element. Kolejnym znakiem rozpoznawalnym jest trójkątna, płaska głowa, która wyraźnie jest inna niż tułów.

Żmija zygzakowata – rozmnażanie

Żmija jest jajożyworodna. Stąd pochodzi jej łacińska nazwa Vipera. Oznacza to, że wewnątrz organizmu matki płód pozostaje w jaju i odżywia się żółtkiem, a wychodzi z jaja dopiero tuż przed porodem lub w trakcie. W kwietniu rozpoczyna się trwająca ok. 2 miesięcy pora godowa, podczas której samce toczą przypominającą zapasy rytualną walkę. Walczące osobniki oplatają się wokół siebie i starają przygnieść rywala do ziemi. Zaloty, jak i sama kopulacja są długotrwałe i trwają do kilku godzin. Samice żmij rodzą 5-15 młodych za jednym razem. Młode od początku prowadzą samodzielny tryb życia.

Żmija a zaskroniec – jak odróżnić?

Żmija zygzakowata często mylona jest z zaskrońcem. Błąd ten wynika z braku wiedzy osób spotykających owe węże. Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) jest przede wszystkim zwierzęciem niejadowitym – jego ugryzienia są dość bolesne, ale nie stanowią zagrożenia dla życia. Jedną z ważniejszych różnic pomiędzy żmiją a zaskrońcem jest zygzak wzdłuż ciała żmij. Zaskrońce mają jednolity kolor z drobnymi, nieregularnymi plamkami. Tabela poniżej przedstawia zdjęcia poglądowe obu węży.

Żmija zygzakowatej	Zaskroniec zwyczajny

Żmija zygzakowata – występowanie

Żmija występuje od północno-zachodniej Francji aż po wschodnią Azję. Żmije w Polsce można spotkać praktycznie wszędzie i to w kilku odmianach:

• szara
• rudobrązowa
• cała czarna

Regiony, w których mamy największe szanse natknąć się na to zwierzę to Pomorze, Podlasie, Sudety oraz Karpaty. Bardzo liczną populację żmij znajdziemy również w Bieszczadach. Żmija zygzakowata preferuje tereny wilgotne – wilgotne polany leśne, rowy wodne oraz bagna. Lubi przebywać w gęstych zaroślach, ponieważ może się w nich dobrze skryć przed widokiem innych gatunków zwierząt, zwłaszcza drapieżników. Częste koszenie trawników jest więc dobrym sposobem na zapobiegnięcie inwazji żmij na terenie naszej posesji.

Należy pamiętać, że udając się do lasu lub w inne niezurbanizowane miejsce zaopatrzyć się w wysokie mocne buty oraz telefon, aby ewentualnie wezwać pomoc.

Żmija zygzakowata ukąszenie – co zrobić?

Jak już wspomnieliśmy wcześniej żmija jest wężem jadowitym. Jej jad jest bezbarwny i bez smaku. Natomiast do samych ukąszeń dochodzi dość rzadko, gdyż żmije zawsze starają się uciec. Jeśli zostaną zmuszone do ukąszenia to nie ma pewności czy jad został wstrzyknięty. Żmije zygzakowate w około 40% przypadków wykonują tak zwane „suche ukąszenie”.

Jeśli jednak do ukąszenia dojdzie, może ono być śmiertelne. Niebezpieczeństwo jest największe w przypadku niektórych miejsc ugryzienia (głowa, klatka piersiowa) oraz u dzieci i osób starszych. Co ważne, nie zaleca się dawnych metod postępowania w przypadku ukąszeń, czyli wyciskania jadu, wycinania ugryzionego miejsca bądź zaciskania opasek uciskowych powyżej ukąszenia. Zamiast tego należy uspokoić osobę ukąszoną i ułożyć ją tak, by serce znajdowało się powyżej ugryzienia. Ranę przemywamy czystą wodą i czekamy na uprzednio wezwanego lekarza.

Zadania jadu

• uszkadza układ nerwowy
• powoduje martwicę tkanek
• zmiana rytm bicia serca
• zmniejsza krzepliwość krwi

Ukąszenie żmij zostawia dwie charakterystyczne rany, poprzez wbicie zębów jadowych. Przy każdym takim spotkaniu z tym gatunkiem węża należny bezpośrednio zgłosić się do lekarza w celu podania antytoksyny końskiej. Jad jest bardzo niebezpieczny dla dzieci oraz osób starszych. Natomiast nie stanowi zagrożenia życia dla dorosłego i zdrowego człowieka.

Wokół ukąszenia pojawia się charakterystyczne zaczerwienienie lub obrzęk. Daje ono również silny ból, który pojawia się szybko, już w kilka sekund po ukąszeniu. Inne objawy to przyspieszone bicie serca, uczucie lęku, biegunka, wymioty, bóle głowy. W cięższych przypadkach dochodzi do utraty przytomności. Ratownicy medyczni wezwani do przypadku ukąszenia (głównie w przypadku dzieci i osób starszych) w pierwszej kolejności oceniają stan pacjenta, jego świadomość, oddychanie i krążenie. W razie potrzeby podejmują decyzję o podaniu tlenu lub wykonują inne działania medyczne.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że żmija zygzakowata wedle polskiego prawa jest zwierzęciem chronionym. Występuje w środkowej i wschodniej Europie. Waż ten jest jadowity i po ukąszeniu należy skontaktować się z lekarzem, a jej cechami charakterystycznymi są:

• widoczny zygzak wzdłuż grzbietu
• posiada pionową źrenicę
• łuski na głowie tworzą literę V, Y lub X

Fot. sipa