Zimowe miesiące to dla jeży najtrudniejszy okres w roku. Te sympatyczne kolczaste ssaki zapadają w głęboki sen, by przetrwać mrozy i brak pożywienia. Czy wiesz, że możesz im w tym pomóc? Poznaj sprawdzone sposoby na to, jak bezpiecznie wspierać jeże podczas zimy – zarówno w ogrodzie, jak i poza nim.

Dlaczego jeże zapadają w sen zimowy?

Hibernacja to fascynujący mechanizm obronny wykształcony przez miliony lat ewolucji. Gdy temperatura otoczenia spada poniżej 10 stopni Celsjusza, organizm jeża przechodzi niezwykłą transformację – temperatura ciała obniża się z 35°C do zaledwie 3-5°C, a liczba oddechów zmniejsza się ze 181 do około 20 na minutę. To nie zwykły sen – to stan bliski zawieszenia funkcji życiowych, który pozwala przetrwać okres, gdy owady, ślimaki i dżdżownice – główne pożywienie jeży – znikają z powierzchni ziemi.

Jeże muszą zgromadzić zapasy tłuszczu stanowiące nawet kilkadziesiąt procent ich masy ciała. Jesień to dla nich czas intensywnego żerowania – każda noc to maraton poszukiwania pokarmu. Młode jeże, urodzone późnym latem, mają szczególnie trudne zadanie: muszą osiągnąć wagę minimum 600-700 gramów, by mieć szansę przetrwać do wiosny.

Co możesz zrobić jesienią?

Zostaw naturalny bałagan w ogrodzie

Najlepszą pomocą dla jeży jest… odrobina lenistwa w sprzątaniu ogrodu! Sterty liści, gałęzi czy kamieni to doskonałe schronienie dla jeży, płazów i owadów. Jeże budują gniazda hibernacyjne z liści, mchu, ściółki leśnej i traw, wykorzystując czasem nawet plastikowe torebki czy papier.

Jeśli musisz posprzątać liście, zrób to od razu na początku jesieni lub… zostaw je aż do późnej wiosny. Najgorszym scenariuszem jest zbieranie liści dopiero po kilku tygodniach – w trakcie zimy, co stanowi dla jeży śmiertelne zagrożenie. Jeż może zostać zraniony podczas sprzątania lub nie znaleźć już nowego schronienia.

Zbuduj lub kup domek dla jeża

Jeśli lubisz mieć porządek w ogrodzie, doskonałym rozwiązaniem jest specjalny domek dla jeża. Optymalne wymiary to około 35 cm wysokości oraz 40-50 cm długości i szerokości, z przedsionkiem o wymiarach około 20×15 cm. Taka konstrukcja chroni przed większymi drapieżnikami – wejście jest zbyt małe dla kotów czy psów, ale idealne dla jeża.

Ważna wskazówka: Podczas budowy domku pracuj w rękawicach – jeże mają bardzo czuły węch, a zapach człowieka może je odstraszać. Domek wyściel sianem, trocinami lub suchymi liśćmi, wypełniając go do połowy wysokości. Umieść go w zacisznym, suchym miejscu, najlepiej przy murze lub ścianie, z dala od hałasu i ruchu. Na zimę możesz dodatkowo przykryć go gałęziami i liśćmi dla lepszej izolacji.

Jak pomóc jeżom podczas zimy?

Nie przeszkadzaj hibernującym jeżom

Jeże nie zapadają gwałtownie w zimowy sen na otwartych przestrzeniach jak trawniki czy chodniki – hibernują w starannie przygotowanych gniazdach. Jeśli podejrzewasz, że w stercie liści lub w domku śpi jeż, absolutnie nie zaglądaj do środka i nie dotykaj gniazda. Każde przerwanie hibernacji wiąże się z ogromnym wydatkiem energetycznym, który może prowadzić do wyczerpania zapasów tłuszczu i śmierci z głodu lub wyziębienia.

Kiedy jeż potrzebuje pomocy?

Widok aktywnego jeża w ciągu dnia, szczególnie gdy wydaje się osłabiony, powinien nas zaniepokоić. Zdrowy jeż znaleziony leżący bezwładnie na trawniku w ciągu dnia potrzebuje natychmiastowej pomocy – jest najprawdopodobniej ranny, chory lub tak osłabiony, że nie może się samodzielnie schronić.

Co wtedy zrobić? Jeża należy zabrać do pomieszczenia z temperaturą 12-14°C, pozwolić mu się ogrzać przez godzinę lub dwie, dopiero potem można podać mu jedzenie. Następnie koniecznie skontaktuj się z najbliższym ośrodkiem rehabilitacji dzikich zwierząt. W całej Polsce działają specjalistyczne centra pomocy dla jeży – ich wykaz znajdziesz na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska lub Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Jeży „Nasze Jeże” (www.naszejeze.org).

Przeczytaj także: Terrarium dla jeża. Porady dotyczące hodowli

Dokarmianie – kiedy i czym?

Zimą jeże normalnie nie jedzą – wykorzystują zapasy tłuszczu. W miejscach, gdzie mogą hibernować jeże, warto na wszelki wypadek wystawiać talerzyki z suchą karmą dla kotów – dla jeży o zbyt małej wadze, które wybudzają się na śnieg i mróz.

Jeśli musisz dokarmić osłabionego jeża, najlepiej sprawdzi się mokra karma dla kotów lub psów o wysokiej jakości. Nigdy nie podawaj jeżom mleka, chleba czy wędlin – te produkty są dla nich szkodliwe!

Bezpieczeństwo jeży w Twoim ogrodzie

Rezygnacja z chemii

Jeże są niezwykle wrażliwe na pestycydy i środki ochrony roślin. Jeżom można pomóc, stosując jedynie naturalną ochronę roślin – pamiętaj, że jeże same są doskonałymi sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami, zjadając ślimaki, gąsienice i chrząszcze.

Uwaga na pułapki

Przed koszeniem trawy sprawdź, czy w wysokiej trawie nie ukrył się jeż. Zabezpiecz zbiorniki wodne – zejście do stawu powinno być łagodne, aby jeże mogły łatwo wychodzić z wody. Nie pozostawiaj ostrych narzędzi ogrodniczych, siatek czy innych materiałów, w których zwierzę może się zaplątać.

Spacer z psem

Nie pozwalaj psu rozkopywać jeżowych legowisk czy dręczyć kolczaste zwierzęta – pies może się dotkliwie skaleczyć o kolce oraz przejąć pasożyty. Zwłaszcza w parkach i na skwerach, gdzie jeże często zimują, spaceruj z psem na smyczy.

Ochrona jeży zimą – Podsumowanie

W Polsce występują dwa gatunki jeży – wschodni i zachodni – oba objęte częściową ochroną gatunkową. Te urocze kolczaste stworzenia potrzebują naszej pomocy, zwłaszcza w obliczu postępujących zmian klimatycznych i utraty naturalnych siedlisk. Wystarczą proste działania: odrobina „bałaganu” w ogrodzie jesienią, domek dla jeża, świeża woda w płaskiej miseczce i rezygnacja z chemii.

Pamiętaj – współczesne łagodniejsze zimy zaburzają naturalny rytm hibernacji, a przedwczesne wybudzenie się ze snu zimowego prowadzi do utraty cennej energii Dlatego tak ważne jest, byśmy my, ludzie, zapewnili jeżom bezpieczne warunki do przetrwania zimy. W zamian zyskamy cennych pomocników w ogrodzie – jeże zjadają tysiące szkodników rocznie, dbając o równowagę ekosystemu.

Czy w Twoim ogrodzie są jeże? Zadbaj o nie jesienią, a wiosną cieszcie się razem pierwszymi ciepłymi dniami!

Źródła:

• Fundacja PRIMUM – „Hibernacja (nie tylko jeży)”
• Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt w Kościanie
• Polskie Stowarzyszenie Ochrony Jeży „Nasze Jeże”
• Miasto Jaworzno – kampania „Chrońmy jeże”

ksai. fot. Couleur, katerinavulcova, _Alicja_, monicore/pixabay