Kiedy zapada zmrok, a światło latarni rzuca cienie na ulicach, pojawiają się one – tajemnicze i piękne, motyle nocy, które w Polsce znamy jako ćmy. Choć czasem kojarzone z babcinymi szafami i kurzem, ćmy polski to fascynujący świat pełen różnorodności i nieznanych tajemnic. Poznajmy zatem 5 najciekawszych gatunków, które można spotkać w naszym kraju.

1.Zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos)

Nazwana tak z powodu charakterystycznego wzoru na grzbiecie, przypominającego ludzką czaszkę, ćma trupia główka jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych gatunków w Polsce. Ta tajemnicza ćma miała swoje pięć minut sławy dzięki filmowi „Milczenie owiec”, gdzie stała się symbolem zła. Ale nie bójmy się, ta ćma to prawdziwy skarb naszej przyrody!

Jej ubarwienie w stanie spoczynku doskonale kamufluje się z fakturą kory drzew, co czyni ją niemal niewidoczną. Jednak gdy rozłoży skrzydła, ukazuje kontrastowe, żółto-czarne barwy, przypominające żądlące owady, takie jak szerszenie, co pomaga odstraszać drapieżniki. W razie potrzeby zmierzchnica trupia główka ta potrafi szybko i zwinnie uciekać, a zaniepokojona wydaje piszczący dźwięk, wydmuchując powietrze przez trąbkę.

Rozpiętość skrzydeł zmierzchnicy trupiej główki wynosi od 10 do 14 cm, a jej gąsienice mogą dorastać do 13 cm długości. Masa ciała dorosłego motyla sięga do 10 g. Ciekawostką jest fakt, że dorosłe osobniki, czyli imago, można spotkać w koloniach pszczół miodnych, gdzie nie niepokojone odżywiają się miodem i nektarem. Dzięki chemicznej mimikrze pszczoły nie atakują tych motyli. Zmierzchnica trupia główka potrafi pokonywać w locie tysiące kilometrów z dużą prędkością. Jej gąsienice żywią się zielonymi częściami roślin psiankowatych, takich jak ziemniak i pomidor.

„Chemiczna mimikra to zjawisko, w którym organizm naśladuje chemiczne sygnały innego gatunku, aby zmylić drapieżniki lub pasożyty.”

„Ćmy trupie główki są niezwykłe także ze względu na swoje preferencje żywieniowe. Dorosłe osobniki uwielbiają… miód! Potrafią włamać się do ula, żeby go zdobyć, co czyni je prawdziwymi złodziejami słodyczy w świecie owadów.”

2.Szewnica Miętówka (Spilosoma lubricipeda)

Szewnica miętówka, nazywana także białą ćmą, to prawdziwa dama wśród nocnych motyli. Jej tułów jest ciemnożółty z delikatnym kremowym odcieniem, a głowa ma ten sam kolor, z wyjątkiem brunatoczarnych boków czoła oraz głaszczków wargowych, które od spodu są ochrowe. Skrzydła tego nocnego motyla mają rozpiętość od 3 do 5 cm, a przednie skrzydło, mierzące od 17 do 20 mm, ma mniej więcej trójkątny kształt.

Skrzydła szewnicy miętówki są żółtobiałe lub ciemnożółte, zdobione małymi czarnymi kropkami, które mogą czasami łączyć się w smugi lub całkowicie zanikać, nadając każdemu osobnikowi unikalny wygląd. Spilosoma lubricipeda żeruje m.in. na borówkach, pokrzywach oraz bzie czarnym. Ten gatunek palearktyczny ma euroazjatycki zasięg, występując od środkowej i północnej Europy aż po Japonię. W Polsce biała ćma jest stosunkowo pospolita, dodając uroku naszym nocnym ogrodom i lasom.

3. Zmrocznik Pazik (Deilephila porcellus)

Zmrocznik pazik, znany również jako Pergesa porcellus, to uroczy przedstawiciel rzędu motyli. Ten nocny motyl może pochwalić się skrzydłami o rozpiętości od 45 do 53 mm. Przednie skrzydła są w intensywnie różowym kolorze, podczas gdy tylne zachwycają odcieniami żółtego, z delikatnie zaznaczonymi przepaskami. Przy nasadzie tylne skrzydła są szaro-brunatne, w środkowej części żółte, a przy krawędziach ponownie różowe. Jego tułów i odwłok również są różowe, z białymi plamkami na bokach 5 i 6 segmentu odwłoka.

Dorosłe zmroczniki paziki można spotkać od maja do lipca, kiedy to ubarwiają nasze ogrody i łąki. Gąsienice żerują w lipcu i sierpniu, preferując przytulię pospolitą i przytulię właściwą jako rośliny żywicielskie. Dodatkowo chętnie sięgają po inne gatunki z rodzaju Gallium, wierzbownicę, winorośl właściwą oraz niecierpki. Gąsienice początkowo są zielone, a z czasem zmieniają kolor na brązowy. W odróżnieniu od innych gąsienic z rodziny zawisakowatych, te nie posiadają kolcowatego wyrostka. Dorastają do 5 cm długości i przepoczwarczają się na ziemi, a czasem pod jej powierzchnią, gdzie ich poczwarki zimują.

Zmrocznik pazik preferuje różnorodne biotopy – od ogrodów, przez ugory, suche łąki, stoki, przydroża, aż po parki i leśne polany. Wszędzie tam możemy spotkać tego kolorowego, nocnego motyla, który dodaje magii naszym letnim wieczorom.

Gąsienice Catocala nupta mają kolor szary lub brązowawy, żerują głównie na topolach i wierzbach, czerpiąc z nich niezbędne składniki odżywcze. Dorosłe osobniki przyciągają soki wypływające ze zranionych roślin, co stanowi dla nich źródło pożywienia. Ten nocny motyl nie tylko dodaje koloru naszym wieczorom, ale także pełni ważną rolę w ekosystemie, wspomagając procesy rozkładu i recyklingu substancji organicznych.

„Co jedzą ćmy? Ćmy, zarówno w stadium larwalnym, jak i dorosłym, mają różne preferencje pokarmowe. Gąsienice ćm żerują głównie na liściach drzew i krzewów, natomiast dorosłe ćmy odżywiają się nektarem kwiatów, sokami wypływającymi ze zranionych roślin, a niektóre gatunki, jak zmierzchnica trupia główka, potrafią włamywać się do uli, aby zjeść miód.”

6. Widłogonka Gronostajka (Cerura erminea)

Widłogonka gronostajka, znana również jako dziwaczka hermina, to prawdziwy arystokrata wśród nocnych motyli. Zamieszkuje szeroki obszar Eurazji, od Półwyspu Iberyjskiego aż po Wyspy Japońskie, co świadczy o jej niezwykłej zdolności do adaptacji.

Ten elegancki nocny motyl ma krępe ciało pokryte wełnistym owłosieniem, a jego rozpiętość skrzydeł wynosi od 60 do 75 mm. Skrzydła przednie są wydłużone, mierzą od 26 do 32 mm długości, i są śnieżnobiałe z czarnym wzorem w formie kropek, pętli oraz zygzakowatych linii. Czarny rządek kropek przy zewnętrznym brzegu skrzydła dodaje im uroku, a krótkie, białe strzępiny dodają delikatności. Tylne skrzydła, mniejsze i owalne, mają równomiernie zakrzywiony brzeg zewnętrzny, co sprawia, że przypominają piękny, biały zimowy płaszcz.

Widłogonka gronostajka zasiedla lasy liściaste i mieszane, parki oraz zadrzewienia przydrożne. Wymaga obecności starych drzew żywicielskich, co czyni ją częstym gościem w miejscach bogatych w stare topole, wierzby i brzozy. W Polsce jest stosunkowo łatwa do zauważenia w odpowiednich biotopach.

Ten nocny motyl jest aktywny przede wszystkim po zmroku. Dorosłe osobniki można obserwować w nocy, kiedy przylatują do światła. Gąsienice widłogonki gronostajki żerują w koronach starych topól, rzadziej na wierzbach lub brzozach. Zimują w postaci jaj, co pozwala im przetrwać chłodne miesiące.

Gąsienice widłogonki gronostajki żywią się liśćmi starych topól, wierzby i brzozy. Dzięki swojemu żerowisku wysoko w koronach drzew, są stosunkowo dobrze ukryte przed drapieżnikami.

Ćmy – Znaczenie w Ekosystemie

Ćmy pełnią w przyrodzie wiele ważnych ról i stanowią ważny element łańcucha pokarmowego. Sowy, nietoperze i inne nocne drapieżniki chętnie polują na te owady, co czyni je kluczowymi dla zachowania równowagi w ekosystemie.

Ćmy polski to fascynujący świat pełen kolorów, tajemnic i niezwykłych historii. Każdy gatunek, od ćmy trupiej główki po wstęgówkę, wnosi coś wyjątkowego do naszej przyrody. Następnym razem, gdy zobaczysz ćmę przy swojej lampie, przypomnij sobie, jak niezwykłe mogą być te nocne motyle i jakie skarby kryją w sobie nasze polskie lasy i ogrody.

fot. Didier Descouens, ericeven1/wiki