Mykotoksyny to jedne z najgroźniejszych, a jednocześnie najmniej widocznych zagrożeń w produkcji pasz. Powstają w wyniku rozwoju grzybów pleśniowych, które mogą zanieczyścić zboża, kukurydzę czy śruty białkowe już na etapie uprawy, a także podczas przechowywania surowców. Obecność mykotoksyn w paszy prowadzi do spadku wydajności zwierząt, obniżenia jakości produkcji mleka, mięsa i jaj, a w skrajnych przypadkach – do chorób i śmierci zwierząt. Zrozumienie mechanizmu ich działania i wdrożenie skutecznych strategii zapobiegania to dziś obowiązek każdego hodowcy.

Czym są mykotoksyny i skąd się biorą w paszach?

Mykotoksyny to toksyczne metabolity wtórne grzybów z rodzajów Aspergillus, Fusarium i Penicillium. Najczęściej pojawiają się w surowcach bogatych w węglowodany – zbożach, kukurydzy czy śrutach poekstrakcyjnych. Ich rozwój przyspiesza wilgoć, wysoka temperatura oraz nieprawidłowe warunki przechowywania. Do najczęściej spotykanych należą: aflatoksyny, ochratoksyna A, zearalenon (ZEA), deoksyniwalenol (DON) oraz fumonizyny. Każda z tych substancji działa w inny sposób, ale wszystkie prowadzą do pogorszenia zdrowia i efektywności produkcyjnej zwierząt gospodarskich.

Wpływ mykotoksyn na zdrowie i wydajność zwierząt

Bydło mleczne i opasowe

U krów mlecznych mykotoksyny powodują spadek pobrania paszy, a w efekcie obniżenie wydajności mleka nawet o 20%. Wpływają negatywnie na układ rozrodczy, powodując trudności w zacieleniu i zwiększoną liczbę poronień. Mogą też prowadzić do zaburzeń metabolicznych i spadku odporności, co zwiększa podatność na mastitis oraz choroby układu pokarmowego. U bydła opasowego toksyny ograniczają przyrosty masy ciała, co bezpośrednio przekłada się na straty ekonomiczne.

Trzoda chlewna

Świnie należą do najbardziej wrażliwych gatunków na obecność mykotoksyn, zwłaszcza zearalenonu i deoksyniwalenolu. Skutkiem ich działania są problemy z płodnością, obniżenie masy prosiąt, a także gorsze tempo wzrostu. Wysokie stężenie DON w paszy może prowadzić do anoreksji i obniżenia współczynnika konwersji paszy (FCR). Zanieczyszczone pasze wpływają też negatywnie na funkcje wątroby i nerek, co zwiększa ryzyko chorób metabolicznych.

Drób

W przypadku drobiu, nawet niewielkie ilości mykotoksyn mogą znacząco obniżyć produkcję jaj lub tempo wzrostu brojlerów. Toksyny uszkadzają błony śluzowe jelit, co pogarsza wchłanianie składników odżywczych. U niosek obserwuje się spadek nieśności, a także pogorszenie jakości skorup jaj. U młodych piskląt i indyków częściej występują infekcje oraz wyższa śmiertelność.

Inne gatunki

U przeżuwaczy, owiec i kóz mykotoksyny powodują spadek apetytu, zaburzenia trawienia i słabsze przyrosty masy ciała. U zwierząt w okresie ciąży mogą prowadzić do powikłań poporodowych i obniżonej płodności.

Skutki ekonomiczne – realne straty produkcyjne

Straty wynikające z obecności mykotoksyn w paszach są ogromne. Szacuje się, że w gospodarstwach, gdzie pasza jest zanieczyszczona toksynami, przyrosty masy ciała mogą być mniejsze o 15–25%, a produkcja mleka spadać nawet o 20%. Spada również jakość produktów – zawartość tłuszczu i białka w mleku jest niższa, a mięso ma gorszą strukturę i smak. Zwiększone zużycie paszy przy niższej wydajności prowadzi do wzrostu kosztów jednostkowych, a zanieczyszczone surowce często nie mogą być wykorzystane do dalszej produkcji.

Jak rozpoznać obecność mykotoksyn w paszy?

Objawy zatrucia mykotoksynami są często niespecyficzne, dlatego łatwo je pomylić z innymi schorzeniami. Warto zwracać uwagę na spadek apetytu, zaburzenia rozrodcze, biegunki, osłabienie i spadek wydajności. Pewną metodą diagnozy jest badanie laboratoryjne paszy – np. testy ELISA lub analiza chromatograficzna HPLC. Regularne badania próbek oraz kontrola surowców przy przyjęciu do magazynu pozwalają szybko wykryć problem i uniknąć strat.

Strategie ograniczania mykotoksyn – profilaktyka i neutralizacja

Profilaktyka w gospodarstwie

Podstawą jest odpowiednie magazynowanie surowców – ziarna należy przechowywać w suchych, przewiewnych silosach, utrzymując wilgotność poniżej 14%. Warto dbać o czystość i regularne czyszczenie zbiorników, zapobieganie zawilgoceniu i ograniczenie dostępu gryzoni. Należy też kupować komponenty paszowe z pewnych źródeł, takich jak ATL AGRO, które zapewniają kontrolę jakości surowców i bezpieczeństwo żywieniowe.

Sorbenty i dodatki wiążące mykotoksyny

Skutecznym sposobem ograniczania wpływu mykotoksyn jest stosowanie specjalistycznych dodatków paszowych – tzw. sorbentów. Ich zadaniem jest wiązanie toksyn w przewodzie pokarmowym zwierząt i zapobieganie ich wchłanianiu. Na rynku dostępne są sorbenty mineralne (bentonity, zeolity) oraz organiczne (ściany komórkowe drożdży, glukany). Dobrze dobrany preparat, taki jak produkty z oferty sklepu ATL AGRO, może znacząco poprawić kondycję zwierząt i ograniczyć straty produkcyjne.

Wsparcie odporności i regeneracja organizmu

Oprócz neutralizowania toksyn ważne jest wspomaganie regeneracji organizmu zwierząt. Pomagają w tym witaminy (A, E, C), mikroelementy (selen, cynk) oraz probiotyki, które wspierają funkcjonowanie wątroby i układu odpornościowego. Zbilansowana dieta bogata w składniki mineralne i energetyczne przyspiesza odbudowę kondycji stada po okresie stresu oksydacyjnego wywołanego toksynami.

Praktyczne zalecenia dla hodowców

Aby skutecznie chronić zwierzęta przed skutkami mykotoksyn, należy:

• regularnie badać próbki pasz i komponentów, 
• stosować dodatki wiążące toksyny w codziennym żywieniu, 
• monitorować kondycję i wydajność zwierząt, 
• dbać o prawidłowe magazynowanie surowców i pasz, 
• korzystać ze sprawdzonych dostawców, takich jak ATL AGRO, którzy gwarantują kontrolę jakości i bezpieczeństwo żywieniowe. 

Podsumowanie

Mykotoksyny to cichy, ale bardzo kosztowny wróg każdego hodowcy. Ich obecność w paszy może prowadzić do poważnych strat ekonomicznych, pogorszenia zdrowia zwierząt i spadku efektywności produkcji. Odpowiednia profilaktyka, regularne badania oraz stosowanie sprawdzonych dodatków wiążących toksyny pozwalają skutecznie ograniczyć ich wpływ. Wysokiej jakości komponenty paszowe i preparaty detoksykacyjne dostępne w ofercie ATL AGRO stanowią niezawodne wsparcie dla gospodarstw, które chcą chronić swoje stada i utrzymać stabilną, bezpieczną produkcję.

materiały partnera (lh)