Grzybobranie w Polsce jest niezwykle popularne, jednak warto pamiętać, że nie wszędzie i nie wszystkie grzyby można zbierać. Przepisy regulujące zbieranie grzybów mają na celu ochronę przyrody oraz bezpieczeństwo odwiedzających lasy. W tym artykule przedstawiamy najważniejsze zasady grzybobrania, w tym listę grzybów pod ochroną, mandaty za nieprzestrzeganie przepisów oraz reguły dotyczące wjazdu do lasu.

Czy można zbierać wszystkie grzyby w Polsce?

Choć zbieranie grzybów w Polsce jest legalne, istnieją istotne ograniczenia, szczególnie jeśli chodzi o gatunki objęte ochroną. Na liście chronionych znajduje się aż 232 gatunki grzybów, zarówno jadalnych, jak i niejadalnych, które zostały wymienione w rozporządzeniu z 2014 roku. W polskich lasach nie można zbierać takich grzybów, jak smardz jadalny, soplówka jeżowata, szmaciak gałęzisty czy borowik szatański. Niektóre z nich, mimo że nie są jadalne, jak borowik szatański, są chronione ze względu na unikalność i znaczenie w lokalnym ekosystemie.

Dodatkowe ograniczenia obowiązują na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody, gdzie zbieranie grzybów jest zazwyczaj zabronione. Jedynym wyjątkiem jest Park Narodowy Bory Tucholskie, w którym grzybobranie jest dozwolone na ograniczonym obszarze, stanowiącym około 1% całego parku. Te przepisy mają na celu ochronę cennych ekosystemów i rzadkich gatunków oraz zachowanie naturalnych siedlisk.

Oprócz zakazów związanych z gatunkami chronionymi i parkami narodowymi istnieją również zakazy wstępu do określonych obszarów leśnych. Nie wolno zbierać grzybów na terenach upraw leśnych, gdzie drzewa mają poniżej 4 metrów wysokości, na powierzchniach doświadczalnych i w drzewostanach nasiennych, a także w ostojach zwierząt, źródliskach rzek i potoków oraz na obszarach zagrożonych erozją. Przed każdą wyprawą warto więc sprawdzić lokalne przepisy, gdyż niektóre lasy mogą podlegać dodatkowemu obostrzeniu, zwłaszcza w miejscach o szczególnym znaczeniu przyrodniczym.

Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących grzybobrania?

Nieprzestrzeganie przepisów może skutkować surowymi karami:

• Mandat do 500 złotych – Może zostać nałożony za zbieranie grzybów w miejscach, gdzie wstęp jest zabroniony, np. w rezerwatach przyrody, parkach narodowych, czy innych obszarach objętych ochroną.
• Grzywna do 5000 złotych – Za zbieranie grzybów objętych ochroną ścisłą sąd może nałożyć karę grzywny sięgającą 5000 zł. Kara ta jest nakładana szczególnie w przypadkach poważnych naruszeń, jak masowe zbieranie chronionych gatunków lub niszczenie grzybni w chronionych ekosystemach.
• Kara za niszczenie grzybni – Rozgarnianie ściółki lub celowe niszczenie grzybni jest również surowo karane. Grzybnia jest istotnym elementem ekosystemu leśnego, a jej naruszenie może być traktowane jako działanie przeciwko przyrodzie.

Które grzyby są pod ochroną w Polsce?

Polska lista gatunków chronionych zawiera 232 grzyby, w tym wiele rzadkich i cennych gatunków. Do najważniejszych należą:

• Szmaciak gałęzisty (Sparassis crispa) – ceniony przez miłośników grzybów, ale objęty częściową ochroną.
• Purchawica olbrzymia (Calvatia gigantea) – niezwykły grzyb, który może osiągać duże rozmiary, objęty ścisłą ochroną.
• Soplówka jeżowata (Hericium erinaceus) – rzadki grzyb o specyficznym wyglądzie, pod ochroną ze względu na ograniczone występowanie.
• Borowik szatański (Rubroboletus satanas) – niejadalny, o gorzkim smaku, ale chroniony dla zachowania różnorodności biologicznej.
• Smardz jadalny (Morchella esculenta) – jadalny, ale objęty ochroną częściową.

Niektóre grzyby jadalne, takie jak boczniak mikołajkowy czy trufla wgłębiona, można znaleźć w handlu – można je hodować, jednak ich zbieranie w lesie jest zabronione. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z lokalnym nadleśnictwem lub skorzystać z dostępnych aplikacji mobilnych do identyfikacji grzybów, jednak należy pamiętać, że technologia nie zawsze jest bezbłędna.

Wjazd autem do lasu – co trzeba wiedzieć?

Wjazd autem do lasu jest ściśle regulowany – samochody można zostawiać wyłącznie w wyznaczonych miejscach postojowych lub parkingach. Parkowanie przed szlabanami i na poboczach dróg leśnych jest zabronione, ponieważ może blokować drogi ewakuacyjne i utrudniać dostęp służbom leśnym. Poruszanie się po drogach leśnych jest dozwolone jedynie na publicznych trasach, a za wjazd w nieuprawnione miejsca grozi mandat. Dodatkowo, okresowe zakazy wstępu do lasów są wprowadzane, gdy występuje wysokie ryzyko pożarowe, trwają prace leśne lub konieczna jest ochrona dzikiej przyrody, zwłaszcza w okresach rozrodu i migracji zwierząt.

Legalne grzybobranie a sprzedaż grzybów

Zbieranie grzybów na własny użytek jest dozwolone, ale sprzedaż wymaga posiadania atestu sanepidu. Grzyby przeznaczone na sprzedaż muszą zostać sprawdzone i zatwierdzone przez specjalistę, by zagwarantować ich bezpieczeństwo.

Jak zbierać grzyby, respektując przyrodę i innych grzybiarzy?

Grzybobranie to przyjemność, ale wymaga odpowiedzialności. Poniżej kilka zasad etykiety grzybiarza:

• Zbieraj tylko tyle, ile potrzebujesz – Unikaj zbierania więcej grzybów, niż jesteś w stanie przechować lub zużyć. Zostaw grzyby, by mogły dojrzeć i rozmnożyć się dla przyszłych pokoleń.
• Unikaj niszczenia grzybni – Używaj noża, by delikatnie wyciąć grzyb nad ziemią. Uszkodzenie grzybni może zahamować wzrost nowych grzybów w przyszłości.
• Nie niszcz trujących grzybów – Wiele grzybów trujących pełni ważne funkcje w ekosystemie, stanowiąc pożywienie dla owadów i zwierząt. Niszczenie ich jest zatem niepotrzebne i niekorzystne dla natury.
• Dbaj o czystość lasu – Zostaw las w takim stanie, w jakim go zastałeś. Śmieci mogą mieć negatywny wpływ na środowisko, a nieprzestrzeganie zasady „co wnosisz, zabierasz” jest nieodpowiedzialne i może być karane.

Grzybobranie to nie tylko popularne hobby, ale także odpowiedzialność wobec przyrody i przepisów, które mają na celu jej ochronę. Przestrzeganie zasad dotyczących ochrony gatunków, ograniczeń w zbieraniu grzybów oraz reguł poruszania się po lesie pozwala cieszyć się tym zajęciem w sposób zgodny z prawem i szanujący ekosystem. Zachowanie ostrożności, respektowanie zakazów oraz dbanie o czystość lasu to podstawy etycznego grzybobrania. Dzięki odpowiedzialnemu podejściu możemy mieć pewność, że przyroda pozostanie nienaruszona, a kolejne pokolenia będą mogły również korzystać z uroków polskich lasów.

fot.ArturGórecki/pixabay