Gazy cieplarniane i zmiany klimatu

• W latach 1990-1996 emisja dwutlenku węgla uległa obniżeniu o około 1% z dużym zróżnicowaniem pomiędzy krajami członkowskimi UE. Zmniejsza się emisja metanu.
• Średnie roczne temperatury na świecie i w Europie wzrosły od 1990 roku o 0,3-0,6°C. Najcieplejszym, zarejestrowanym rokiem był rok 1998.

Substancje powodujące zanikanie warstwy ozonowej

• Potencjalne stężenie chlorków i bromków (całkowite, potencjalne zanikanie warstwy ozonowej) osiągnęło swoje najwyższe wartości w roku 1994, a obecnie wykazuje tendencję spadkową.
• W znacznie szybszym tempie niż wymagały tego międzynarodowe założenia, zmniejszyło się zużycie substancji powodujących zanikanie warstwy ozonowej. Wbrew oczekiwaniom, stężenia halonów w atmosferze wciąż wzrastają.

Substancje niebezpieczne

• Różnego rodzaju środki zaradcze zmniejszają ryzyko związane z substancjami chemicznymi. W niektórych przypadkach zmniejsza się wielkość emisji i stężenie trwałych zanieczyszczeń organicznych oraz metali ciężkich w środowisku.
• Jednakże dla 75% substancji chemicznych mających duży udział w obrocie gospodarczym brakuje jeszcze wystarczających analiz, dotyczących stopnia ich toksyczności i egzotoksyczności, które stanowiłyby podstawę dla oceny minimalnego ryzyka.

Transgraniczne zanieczyszczenie powietrza

• W większości krajów wielkość emisji dwutlenku siarki i lotnych związków organicznych, a w mniejszym zakresie tlenków azotu uległy obniżeniu. Jednakże osiągnięcia w zmniejszeniu emisji ze stacjonarnych źródeł zostały prawie zniwelowane poprzez wzrost emisji wynikający z gwałtownego rozwoju transportu. Rośnie udział emisji pochodzących z międzynarodowej żeglugi.
• Zmniejszone zostały szkodliwe skutki oddziaływania transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na ekosystemy.
• Wszystkie wartości progowe dla letniego smogu przyjęte w ramach Dyrektywy Ozonowej zostały przekroczone już w 1994 r.

Niedobór wody

• W wyniku redukcji zanieczyszczeń (np. fosforu) odprowadzanych z punktowych źródeł, znacznie zmniejszyła się liczba silnie zanieczyszczonych rzek. Ładunki zanieczyszczeń organicznych uległy zmniejszeniu w ciągu ostatnich 15 lat o 50-80%.
• Stężenia azotanów w rzekach krajów Unii Europejskiej wykazały niewielkie zmiany od 1980 roku, przyczyniając się do eutrofizacji wód przybrzeżnych. Ładunki związków biogennych pochodzące z rolnictwa utrzymują się wciąż na wysokim poziomie.
• Kraje Unii Europejskiej wykorzystują średnio rocznie około 21% swoich odnawialnych zasobów wodnych, co zostało uznane za poziom zrównoważony. Duże straty wody występują w południowych krajach Unii Europejskiej, w których około 18% zasobów zużywa się rocznie w procesach nawadniania, a nadmierna eksploatacja i zasolenie wód podziemnych w rejonach nadmorskich kształtują się wciąż na poziomie krytycznym.

Degradacja gleb

• Coraz silniejsza erozja wodna, utrzymujące się lokalne, rozproszone zanieczyszczenia oraz tworzenie powierzchni nieprzepuszczalnych zwiększają stopień zniszczenia gleb i prowadzą do nieodwracalnych strat.

Odpady

• Kraje Unii Europejskiej wytwarzają i transportują coraz większe ilości odpadów stałych. Cele określone w „Strategii odpadowej UE” nie zostały osiągnięte. Działania zaradcze dotyczące odpadów nie ustabilizowały procesów ich wytwarzania, a składowanie ich na wyspiakach, pomimo znacznego postępu w procesach ich odzyskiwania i wtórnego przetwarzania jest wciąż najbardziej popularną metodą zagospodarowywania odpadów.
• Wtórne wykorzystanie szkła i papieru wciąż wzrasta, lecz niewystarczająco szybko, aby zredukować ogólne ilości wytwarzanych odpadów tego typu.

Niebezpieczeństwo

• Straty ekonomiczne w wyniku powodzi i osuwów gruntu były w latach 1990-1996 czterokrotnie większe niż w ciągu całej poprzedzającej dekady. Jak dotąd nie istnieje żdna ukierunkowana polityka dotycząca ograniczania naturalnych niebezpieczeństw (ryzyka).
• Zdarzają się wciąż poważne awarie przemysłowe. Od 1984 roku zarejestrowano w krajach Unii Europejskiej ponad 300 takich przypadków.
• Ogólne ryzyko dla środowisk europejskich, wynikające z niekontrolowanego uwalniania substancji promieniotwórczych w wyniku awarii, nawet jeśli jest ono nieduże, nie może być oceniane ilościowo.

Genetycznie modyfikowane organizmy (GMO)

• Zagadnienie genetycznie modyfikowanych organizmów pozostaje w sferze naukowych niepewności oraz politycznych kontrowersji.
• GMO były wprowadzane do środowiska w latach 1985-1986 na zasadach eksperymentalnych jako nowe odmiany roślin uprawnych. Zatwierdzono cztery handlowe rośliny uprawne przeznaczone do produkcji żywności.
• Zgodnie z prawodawstwem Unii Europejskiej, które reguluje zarówno planowane, jak i przypadkowe wprowadzanie GMO do środowiska, a także zapewnia bezpieczeństwo w spożywaniu tego rodzaju produktów żywnościowych, procedura wydania handlowego pozwolenia Unii Europejskiej w tym zakresie trwa co najmniej od 1 do 2 lat i jak dotychczas żadne z pozwoleń nie zostało zatwierdzone jednomyślnie.

Zdrowie człowieka

• W Unii Europejskiej w znacznym stopniu zanikły tradycyjne problemy zdrowotne związane z zanieczyszczeniem środowiska, a wynikają z użytkowania wody do picia o odpowiedniej jakości, niewłaściwego stanu sanitarnego i sub-standardowych warunków mieszkaniowych.
• Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia dostępne dane sugerują, że stan środowiska wywiera bezpośredni wpływ na zdrowie człowieka. Z danych tych wynika również, że wpływ ten jest jednak ograniczony i wiąże się z mniej niż 5% przypadków. Ocenia się, że pyłowe zanieczyszczenia powietrza powodują rocznie od 40 do 150 tysięcy zgonów osób dorosłych w miastach Unii Europejskiej. Wzrost wskaźnika występowania raka skóry jest spowodowany zwiększonym promieniowaniem wynikającym z zanikania warstwy ozonowej.
• Na ogólną jakość życia może niekorzystnie wpływać już niewielkie narażenie na kompleksowe zanieczyszczenia powietrza, wody, żywności, produktów konsumpcyjnych i budynków oraz znacząco przyczyniać się do rozwoju takich chorób, jak: astma, alergie, zatrucia pokarmowe, niektóre rodzaje nowotworów złośliwych, neurotoksyczny i spadki odporności.

Obszary miejskie

• W czasie ostatniej dekady stężenia zanieczyszczeń w dużych miastach uległy obniżeniu, przyczyniając się tym samy do pewnej poprawy jakości powietrza atmosferycznego na obszarach zurbanizowanych. Sytuacja dotycząca zanieczyszczeń pyłowych jest zróżnicowana. Z jednej strony ogólna tendencja jest zniżkowa, z drugie zaś – stężenia tych zanieczyszczeń w większości dużych miast wciąż przekraczają wartości określone w wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia.
• Narażenie na hałas: szacuje się, że ponad 30% ludności Unii Europejskiej żyje w mieszkaniach narażonych w znacznym stopniu na hałas drogowy, pomimo istotnego zaostrzenia norm jego stężenia z poszczególnych źródeł.

Obszary przybrzeżne i morskie

• Szacuje si, że 85% obszarów przybrzeżnych, zamieszkiwanych przez około 1/3 ludności Unii Europejskiej jest narażonych w wysokim lub umiarkowanym stopniu na różnego rodzaju zagrożenia związane z presją urbanizacji, której to stopień generalnie wzrósł w tych rejonach.
• Wszystkie morza w obszarze Unii Europejskiej objęte są regionalnymi konwencjami, których postanowienia nie są jeszcze w pełni realizowane. Głównymi problemami pozostają: wciąż zła jakość wody, erozja brzegowa oraz brak zintegrowanego zarządzania strefami przybrzeżnymi.

Przyroda i różnorodność biologiczna

• Integracja problematyki różnorodności biologicznej z innymi politykami rozpoczęła się od działań w zakresie polityki rolno-środowiskowej, wprowadzonej na około 20% powierzchni terenów użytkowanych rolniczo, a także od lepszego ukierunkowania działań konserwatorskich (zintegrowane zarządzanie środowiskiem, ochrona przyrody in-situ i ex-situ).
• Postępująca fragmentaryzacja (w szczególności urbanizacja obszarów podmiejskich), a także unifikacja i uproszczenia krajobrazu, powodują trwałe zagrożenia różnorodności biologicznej.

Fot. 12019 / pixabay