Żubr to majestatyczne zwierzę, największy ssak Europy, którego kuzynem jest mieszkający w Ameryce Północnej bizon. Dawniej występował powszechnie w rozległych lasach pokrywających Europę i był wysoko cenionym łupem myśliwskim. Dziś to gatunek zagrożony wyginięciem. Gdzie w Polsce można go zobaczyć?

Po I wojnie światowej nie zachował się nawet jeden wolno żyjący przedstawiciel tego gatunku. Przetrwały one w kilku europejskich ogrodach zoologicznych, ale było to dosłownie kilka zwierząt. Dzięki współpracy udało się zapobiec zupełnemu wymarciu króla puszczy. Możesz wyruszyć na wycieczkę w poszukiwaniu Żubra – w Polsce jest kilka miejsc, w których można go spotkać, m.in. Białowieża. Poniżej kilka pomysłów na weekendowy wypad.

Gdzie można spotkać żubry w Polsce?

W Polsce żubra można podziwiać przede wszystkim w Puszczy Białowieskiej gdzie – na terenie polskim żyje około 470 osobników, każdego roku odbywa się liczenie. Na wolności żyją też w lasach Puszczy Knyszyńskiej, ale Puszcza Białowieska to ich największe skupisko. Dzięki dobrze zachowanym pierwotnym lasom bukowym występują też w rejonie Bieszczadów. W Mucznem w nadleśnictwie Stuposiany jest też – jak i w Białowieży – zagroda pokazowa, gdzie można podziwiać króla puszczy w jego środowisku naturalnym. Z kolei w Puszczy Boreckiej żyje około 90 żubrów. Puszcza Piska też daje szansę na obserwowanie żubrów.

Poza tym żubra można zobaczyć także między innymi w Pszczynie w Pokazowej Zagrodzie Żubrów na terenie zabytkowego parku w tzw. „Zwierzyńcu”. Rezerwat żubra jest też w Niepołomicach (Puszcza Niepołomicka) – sprowadzono go tu z Puszczy Białowieskiej Pokazowy charakter ma także Zagroda Pokazowa na Wyspie Wolin.

Ile liczy populacja żubrów w Polsce?

Zakończyła się wielka inwentaryzacja. Według Białowieskiego Parku Narodowego, wydawcy i opiekuna Księgi Rodowodowej Żubrów, zwierząt tych w Polsce jest 2316 (stan na koniec 2020 roku). To niemal 50 osobników więcej niż przed rokiem. W Polsce żyje ponad ¼ stada na świecie – 80% to wolne populacje (stada w Puszczy Białowieskiej, Knyszyńskiej, Boreckiej, w Bieszczadach i Lasach Pilskich).

Puszcza Białowieska

Zdecydowanie najważniejszym miejscem, w którym można podziwiać żubra w jego środowisku naturalnym, jest Puszcza Białowieska na Podlasiu. Można wybrać się tu z przewodnikiem, a przy odrobinie szczęścia zobaczyć żubry w ich środowisku naturalnym.

Puszcza Białowieska była jedyną naturalną ostroją żubrów w pierwszej połowie XIX wieku. Liczebność populacji oscylowała w granicach 350-1898 osobników, a przed wojną było 727 żubrów. Wojna doprowadziła do zniszczenia fauny puszczy, żubry padły ofiarą pogromu. Wiosną 1919 roku zginął ostatni żubr, przetrwały tylko zwierzęta w hodowlach zamkniętych, czyli ogrodach zoologicznych i zwierzyńcach. Zaczęto przygotowania do restytucji żubra w warunkach naturalnych – w 1929 r. utworzono zwierzyniec przy drodze łączącej Białowieżę z Hajnówką. Na 22 ha były trzy zagrody – w jednej były sztuki pokazowe. Z czasem rezerwat rozbudowywano.

Rezerwat Pokazowy Żubra, Puszcza Białowieska

Dodatkowo jest tutaj Rezerwat Pokazowy Żubra z wieloma atrakcjami – jest on szczególnym miejscem na szlakach edukacyjnych parku. Został utworzony w 1936 roku, a w 1951 rozbudowany o zagrodę wielkości 43,12ha. Obecnie zajmuje on powierzchnię 27,90 ha. Od 1955 roku pełni rolę obiektu turystycznego i jest jedną z kluczowych atrakcji na białowieskich szlakach turystycznych.

Rezerwat ten znajduje się przy szosie Hajnówka-Białowieża. W rezerwacie, w zbliżonych do naturalnych warunkach (tzw. półnaturalnych), można podziwiać nie tylko żubra, ale także żubronie (krzyżówka żubra z bydłem domowym), dziki, jelenie, łosie, sarny, koniki polskie typu tarpan, wilki oraz rysie.

Dzisiaj rezerwat pokazowy żubrów powstał w 1937 roku i zajmował 27,9 ha, był miejscem restytucji tarpana leśnego. Od zakończenia prac nad restytucją tarpanów, w 1955 r. założono tu zagrodę dla żubrów, a rezerwat stał się obiektem turystycznym. W 1951 r. zbudowano nowy rezerwat, przylegający do pokazowego, o pow. 43,12 ha.

Przed wejściem do Rezerwatu Pokazowego Żubra są kramiki z pamiątkami, gdzie można kupić lokalne wyroby. W Rezerwacie Pokazowym Żubra zwierzęta żyją w dużych zagrodach, z roślinnością naturalną. Trzeba poruszać się po wyznaczonych ścieżkach, przy każdej zagrodzie jest tabliczka informacyjna o danym gatunku.

Puszcza Knyszyńska

Zagroda Pokazowa Żubra w Puszczy Knyszyńskiej to perełka na mapie Polski. Znajduje się w Kopnej Górze i pełni rolę edukacyjno-turystyczną. Budowa została zrealizowana w ramach „Kompleksowego projektu ochrony żubrów przez Lasy Państwowe” i stanowi element strategii ochrony żubra.

Szybko stała się ona popularnym miejscem wycieczek. Nowe możliwości otrzymała też edukacja leśna prowadzona przez nadleśnictwo. Korzystając z możliwości obserwacji żubrów, działania te są skupione głównie na przybliżeniu wiedzy o tym gatunku i jego ochronie. 

Zagroda Pokazowa Żubra w Mucznem

Zagroda pokazowa żubrów powstała w 2012 roku i znajduje się na terenie leśnictwa Muczne na Podkarpaciu, jest położona nad potokiem Czerwonym, przy drodze Stuposiany – Tarnawa Niżna, ok. 2 km przed miastem Muczne. Została zrealizowana w ramach projektu „Ochrona in situ żubra w Polsce – część południowa” współfinansowanego przez Unię Europejską i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zagroda zajmuję ok. 7 ha i pozwala obserwować żubry w ich naturalnym środowisku.

Stanowi ona kontynuację hodowli żubra w Bieszczadach. Pierwsze żubry po nieobecności pojawiły się w Bieszczadach 1963 roku. Zdecydowano się na ich reintrodukcję w podkarpackich lasach z wielu powodów. Po pierwsze chciano odtworzyć ich populację po wojnie. Żubr to największy ssak zamieszkujący Europę. Można tu podziwiać żubry linii białowiesko-kaukaskiej, pochodzące ze Szwajcarii, Niemiec i Francji, z tzw. linii górskiej.

Są tu szlaki piesze i tarasy widokowe zapewniają możliwość obserwacji zwierząt również w przypadku braku ładnej pogody. Obiekt jest jedną z kluczowych atrakcji turystycznych regionu i służy edukacji przyrodniczej.

Zagroda Żubrów – Międzyzdroje, Woliński Park Krajobrazowy

Zagroda Pokazowa Żubrów znajduje się przy zielonym szlaku turystycznym – jest oddalona od centrum Międzyzdrojów tylko 1,5 km (ok. 20-30 minut pieszo). Do restytucji wykorzystano 12 żubrów, które ocalały w ogrodach zoologicznych i zwierzyńcach Europy (5 byków i 7 krów).

Zagroda zajmuje 28 ha, a żubry mają do dyspozycji wybieg o powierzchni 20 ha, a 0.5 ha przeznaczono na zagrodę kwarantannową dla nowo sprowadzonych zwierząt do stada lub chorych. Poza tym można tu zobaczyć dziki, jelenie, sarny i bieliki.

Są tu również tarasy widokowe. W 1976 roku sprowadzono tu cztery żubry z Borek i Białowieży. Przeciętnie rodzą się 1-2 cielaki każdego roku, sprowadza się też żubry z innych hodowli. Zagroda powstała w ramach programu hodowli zachowawczej żubra, ale nie są one zdolne do samodzielnego życia w środowisku naturalnym.

fot. Capri23auto / Pixabay